Pokret “MISIJA: KISEONIK” poziva na potpisivanje peticije za hitno usvajanje Nacrta o izmenama i dopunama zakona o zaštiti stanovništva od izloženosti duvanskom dimu, kao meri zaštite naročito dece i mladih, posebno važnoj u uslovima pandemije.
Srbija najmanje 5 godina čeka na usvajanje novog zakona o zaštiti stanovništva od izloženosti duvanskom dimu. Ovim zakonom bila bi omogućena potpuna zaštita stanovništa – a naročito dece i mladih – od izloženosti štetnom delovanju duvanskog dima protiv svoje volje i pristanka, u svim zatvorenim javnim prostorima.
Zato je MISIJA: KISEONIK pokrenula peticiju na platformi Kreni-Promeni za hitno usvajanje Nacrta o izmenama i dopunama zakona o zaštiti stanovništva od izloženosti duvanskom dimu:
https://peticije.kreni-promeni.org/petitions/zastita-stanovnistva-od-izlozenosti-duvanskom-dimu-u-javnim-prostorima
Pušenje i COVID-19
Pušači su u potencijalno većem riziku od zaražavanja virusom SARS-CoV-2, budući da čin pušenja uključuje kontakt prstiju sa usnama i licem. Time se povećava mogućnost transmisije virusa sa ruku u usnu duplju.
Dodatno, korišćenje nargile, poznate i kao vodena lula ili šiša, predstavlja naročito rizično ponašanje u smislu širenja koronavirusa i prenošenja zaraze, s obzirom na to da se koristi isti pribor, creva i neretko nastavci za usta u različitim društvenim okolnostima.
Dokazano je da kao posledica pušenja dolazi do oštećenja epitela disajnih puteva i plućnog parenhima, ugrožen je i imuni sistem u disajnim putevima i dolazi do zapaljenjskih reakcija. Tako se smanjuje sposobnost organizma za razvijanje prirodne zaštite i odgovora na uzročnike infekcije, uključujući i koronavirus. Pušači spadaju u rizičnu grupu stanovništva kod koje može da dođe do ozbiljnije upale pluća i težih oblika bolesti.
U cilju smanjenja rizika od zaraze neke zemlje, poput Španije ili Turske, uvele su zabranu pušenja i na otvorenom.
Kako je zaštita stanovništva od ove zarazne bolesti i izbegavanje svih opasnih situacija i ponašanja društveni imperativ, hitno usvajanje Zakona bi doprinelo da se rizici širenja virusa ovim putem svedu na minimum.
Pušenje kao uzrok veće smrtnosti i različitih oboljenja
Prema podacima Svetske zdravstvene organizacije, u svetu godišnje umre više od 8 miliona ljudi, od čega je preko 7 miliona onih koji su koristili duvan i oko 1,2 miliona nepušača koji su umrli od posledica izloženosti duvanskom dimu. U Srbiјi tokom godine zbog pušenja prevremeno umre nајmаnjе 15.000 ljudi.
Uzrok smrti do polovine ukupnog broja korisnika duvana je u vezi sa bolestima i problemima koje korišćenje duvana izaziva.
U sastav duvanskog dima ulazi više od 7.000 različitih supstanci, od kojih je preko 250 jedinjenja opasno po zdravlje, dok je oko 70 materija kancerogeno. Upotreba duvana štetno utiče na ceo organizam i sve sisteme organa, a naročito stradaju respiratorni i kardiovaskularni sistem.
Statistički, čak 17% smrtnih slučajeva uzrokovanih kardiovaskularnim bolestima posledica je upotrebe duvana i pasivnog pušenja. Pušenje i upotreba duvana su faktori rizika koji mogu da dovedu do pojave raka pluća i drugih malignih oboljenja: raka bešike, debelog creva i rektuma, jednjaka, jetre, pankreasa, traheje, bronha. Razne druge bolesti se dovode u vezu sa korišćenjem duvana, uključujući hroničnu opstruktivnu bolest pluća, astmu, emfizem, hronični bronhitis, reumatoidni artritis, parodontitis i druge. Upotreba duvana utiče i na reproduktivne organe i može uticati na smanjenje plodnosti. Kod pojedinih zaraznih bolesti, poput tuberkuloze, upotreba duvana je povezana sa povećanim rizikom od umiranja kod obolelih.
Novi zakon o zaštiti stanovništva od izloženosti duvanskom dimu mogao bi ključno da doprinese boljoj zaštiti nepušača i dece od pogubnog uticaja ovih štetnih materija, ali i samih pušača kroz uzdržavanje od pušenja u javnim zatvorenim prostorima.
Zaštita dece i mladih
Oko jedne trećine stanovništva u Srbiji su pušači. Upotreba duvana naročito pogađa mlade i decu, a prema poslednjim podacima iz 2017. godine 11% učenika starosti od 13 do 15 godina puši cigarete, dok je 61% mladih izloženo duvanskom dimu na zatvorenim javnim mestima.
Zaštita maloletnika od po zdravlje štetnih uticaja iz okruženja je obaveza primarne porodice, obrazovnog i zdravstvenog sistema, kao i neposrednog okruženja i društva u celini. Srbija se kao potpisnica niza međunarodnih konvencija, te kroz Ustav i druge pozitivne zakonske norme, obavezala na poštovanje ljudskih prava i prava deteta. U ova prava spadaju i pravo na ostvarenje najboljeg interesa u zdravstvenoj zaštiti dece, pravo na pristup informacijama od značaja za zdravlje dece, pravo na predupređenje i prevenciju faktora rizika koji mogu da ugroze zdravlje dece, pravo na kontinuiranu obuku i dizanje svesti o faktorima rizika koji mogu da ugroze bezbednost i zdravlje dece, pravo na podršku porodici i roditeljima da se adekvatno staraju o zaštiti života i zdravlja svoje dece i druga prava.
Usvajanje izmena i dopuna zakona o zaštiti stanovništva od izloženosti duvanskom dimu obezbedilo bi jednake uslove da i deca, uz poštovanje svih ovih prava, kao ravnopravni članovi našeg društva učestvuju u javnom društvenom životu bez bojazni po njihovo zdravlje.
Zaštita radnika u ugostiteljskim objektima
Predviđenim izuzecima zabrane pušenja u zatvorenom radnom i javnom prostoru, koji su propisani trenutno važećim Zakonom, posebno su pogođeni radnici i radnice u ugostiteljskim objektima.
Bez obzira na to jesu li i sami pušači ili ne, radnici i radnice u ugostiteljskim objektima gde je dozvoljeno pušenje nisu ni na koji način zaštićeni od štetnog uticaja duvanskog dima i svoj svakodnevni posao provode u uslovima konstantne izloženosti navedenim faktorima rizika koji umnogome mogu negativno uticati na njihovo opšte zdravstveno stanje.
Mogućnost zaštite radnika i radnica u ugostiteljskim objektima od štetnosti duvanskog dima prepušteno je isključivo poslodavcu, bez postojanja više instance koja bi uredila ovu oblast vodeći računa o zaštiti zdravlja ljudi.
Gde je zapelo?
Izradu Nacrta izmena i dopuna zakona o zaštiti stanovništva od duvanskog dima koji predviđa potpunu zaštitu na svim zatvorenim javnim mestima iniciralo je Ministartsva zdravlja i on je predat krajem 2015. godine. I pored povremenih izjava iz Ministartsva da će zakon biti usvojen, te uz redovne apele Republičke stručne komisije za kontrolu duvana da je usvajanje ovog zakona ključno važno, naročito sada u okolnostima pandemije, ne zna se zašto je procedura prekinuta i obustavljena.
Srbija je i u 2021. ušla kao jedna od retkih zemalja u regionu gde je pušenje dozvoljeno u javnim prostorima (lokalima, restoranima, kafićima).
